Trong những năm qua Tuyên Quang - nơi có diện tích trồng mía lớn trong khu vực miền núi phía Bắc với tổng diện tích mía khoảng trên 10.000 ha, so sánh với một số loại cây trồng khác có thể thu nhập không cao nhưng bù lại kỹ thuật trồng, chăm sóc mía không phức tạp đa số hộ nông dân có thể làm được (hiện nay trên địa bàn tỉnh có khoảng trên 20.000 hộ tham gia trồng mía). Tuy nhiên nếu được chăm sóc tốt, người trồng mía vẫn có lãi cao hơn so với trồng lúa, ngô…, do đó cũng như nhiều địa phương tỉnh vẫn coi mía là cây trồng tiềm năng, quan tâm phát triển bằng nhiều chủ trương, chính sách.
Tại Tuyên Quang, mía hiện là cây trồng được doanh nghiệp cam kết thu mua, liên kết chặt chẽ ngay từ ban đầu nên người dân khá yên tâm gắn bó trong thời gian dài (trên 20 năm). Ngoài ra, tỉnh cũng có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu mía.
Vụ mía 2017-2018, trong khi giá thu mua mía nguyên liệu ở nhiều vùng sản xuất phía Nam, Tây Nguyên chỉ còn 600-700 đồng/kg thì Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương đã cam kết với nông dân giá thu mua từ năm 2015 - 2020 không đổi, ở mức 900 đồng/kg tính tại nơi sản xuất của nông dân và không phân biệt nơi gần nhà máy cũng như nơi xa trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên thời gian trước và sau tết nguyên đán năm 2019, Hội Nông dân tỉnh nắm được phản ánh của nông dân về sự điều chỉnh giá thu mua mía của Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương từ 900 đồng/kg xuống 800 đồng/kg không thực hiện đúng cam kết của Công ty với người dân; người trồng mía chỉ còn lãi rất ít, những vùng mía năng suất thấp không có lãi.
Các đồng chí Thường trực Hội Nông dân tỉnh, Hội Nông dân huyện Hàm Yên thăm dây chuyền
sản xuất của Công ty mía đường Sơn Dương tại xã Bình Xa, huyện Hàm Yên
Ngày 13/02/2019, đồng chí Trương Xuân Quý, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Chủ tịch Ban Chấp hành Hội Nông dân tỉnh cùng các đồng chí cán bộ Hội Nông dân tỉnh đã có buổi làm việc trực tiếp với Công ty cổ phần mía đường Sơn Dương và kiểm tra thực tế tại Nhà máy đường xã Bình Xa, huyện Hàm Yên. Tại buổi làm việc ông Nguyễn Hồng Minh, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương cho biết, Tổng sản lượng mía vụ 2018-2019 ước đạt trên 440.000 tấn hiện tại Công ty đã thu mua 230.000 tấn đạt trên 50% Kế hoạch. Do giá đường xuống thấp hiện giá bán đường của công ty là 10.400 đ/kg sau khi nộp thuế 5% còn 9.900đ/kg đường; như vậy nếu chưa tính chi phí sản xuất (chiếm khoảng 20-30% giá đường) chỉ còn 990 đồng/kg mía. Như vậy hiện nay Công ty đang bị lỗ, trong khi đó lượng đường tồn kho trên 10.000 tấn.
Theo ông Nguyễn Hồng Minh, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương, Công ty đã có văn bản đề nghị các hộ nông dân chia sẻ khó khăn với Công ty bằng việc giảm giá thu mua mía còn 800 đ/kg. Với giá mía như vậy Công ty vẫn bị lỗ vì giá thành sản xuất đường hiện nay phụ thuộc 70-80% giá mía, cứ 10 kg mía sản xuất được 1kg đường và cộng thêm 20-30% chi phí sản xuất nhà máy hiện đang lỗ nhưng vẫn xác định phải sản xuất vì nếu ngừng sản xuất lượng mía còn gần 50% sản lượng chuyển đi đâu? Diện tích đất trồng mía hiện nay chuyển sang trồng cây gì? Đây là câu hỏi đặt ra cho nhà máy, người trồng mía và cả các cấp quản lý. Vì vậy hiện nay Công ty hiện đang nỗ lực hết sức bằng nhiều biện pháp để giảm giá thành sản xuất tinh gọn bộ máy, bố trí sắp xếp lại lực lượng lao động.
Hiện nay Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang phối hợp với các địa phương rà soát kế hoạch phát triển vùng nguyên liệu năm 2019 với phương châm lựa chọn những diện tích đất phù hợp cho cây mía phát triển, thuận lợi cho việc đầu tư thâm canh tăng năng suất, thu hoạch, vận chuyển. Trong đó, Công ty cổ phần Mía đường Sơn Dương tập trung thay đổi cơ cấu giống mía, sao cho nhóm chín sớm chiếm 30% tổng diện tích, tương đương gần 2.600 ha; nhóm chín trung bình chiếm 50% tổng diện tích, tương đương trên 4.300 ha; nhóm chín muộn chiếm 20% tổng diện tích, tương đương trên 1.700 ha, đảm bảo thời điểm chín rải vụ, tránh được tình trạng chín tập trung, ảnh hưởng đến tiến độ thu hoạch, vận chuyển của cả người dân và doanh nghiệp.
Để giúp nhà máy đường vượt qua khó khăn tiếp tục đồng hành với người trồng mía cung cấp nguyên liệu cho nhà máy, Hội Nông dân tỉnh đề nghị với chính quyền và hội viên nông dân một số giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho trên 8.000 ha đất trồng mía với trên 20.000 hộ nông dân như sau:
- Những diện tích manh mún khó áp dụng cơ giới hóa, năng suất thấp thì người dân nên mạnh dạn chuyển đổi sang cây trồng khác.
- Những diện tích có thể tích tụ thành cánh đồng mẫu lớn, áp dụng triệt để cơ giới hóa thì tiếp tục sản xuất mía bằng giống mới có năng suất cao hơn, áp dụng công nghệ tưới.
- Chính phủ cần có chính sách hỗ trợ công nghệ, mua sắm máy móc, hệ thống tưới tiêu với thời gian 2-5 năm không tính lãi để người dân và nhà máy đường vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay. Thực tế hiện nay, nông dân gặp nhiều khó khăn trong thu hoạch, vì chi phí chiếm một nửa giá thành của cây mía.
- Chính phủ cần kiểm soát tình trạng đường nhập lậu. Chỉ đạo các ngân hàng tạo điều kiện để các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn, giảm lãi vay vốn lưu động và vốn đầu tư dự án cho ngành mía đường.
- Kiến nghị Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét cơ chế áp thuế nhập khẩu và quản lý, kiểm soát hàm lượng, chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm đối với các chất tạo ngọt được phép sử dụng thay thế đường; nâng giá mua điện từ các nhà máy điện sinh khối đồng phát lên lưới điện quốc gia khi sản xuất đường; Sớm hoàn thiện các quy định, chính sách hỗ trợ ngành mía đường để bảo đảm hành lang pháp lý; phát triển các giống mía mới chất lượng cao; ứng dụng cơ giới hóa trong khâu trồng, chăm sóc và thu hoạch mía nhằm hạ giá thành sản xuất.
Bùi Bình - Trọng Dương