Tiến sỹ Ngô Thế Long, Trường Đại học Hùng Vương, chủ nhiệm đề tài cho biết, cây xạ đen có vị đắng, chát, tính hàn, có tác dụng hữu hiệu trong chữa xơ gan cổ chướng. Kết quả đánh giá hoạt tính sinh học của dịch chiết từ cây xạ đen được trồng tại xã Phú Lâm cho thấy, xạ đen có hoạt tính ức chế tốt dòng tế bào ung thư gan và ức chế các dòng tế bào ung thư biểu mô miệng, ung thư dạ dày, ung thư máu cấp tính, ung thư phổi ở mức yếu... Trong quá trình thực hiện đề tài, nhóm nghiên cứu đã sử dụng nguồn nguyên liệu từ cây xạ đen mà người dân đã trồng trên địa bàn xã Phú Lâm và xây dựng thêm 2 mô hình tại xã Phú Lâm gồm 0,8 ha cây cà gai leo, 0,2 ha cây cỏ ngọt kết hợp với lá sen để sản xuất trà thảo dược từ cây xạ đen.
Theo báo cáo phân tích của đơn vị thực hiện đề tài, để sản xuất trà thảo dược từ cây xạ đen, đơn vị lựa chọn thêm các nguyên liệu cà gai leo, cỏ ngọt, lá sen để phát huy dược tính tốt của các nguyên liệu cho ra sản phẩm an toàn, chất lượng. Trong đó, hàm lượng glycoalcaloid trong cây cà gai leo có tác dụng ức chế sự sao chép virus, làm âm tính virus viêm gan B, chống viêm gan, ức chế mạnh sự phát triển của xơ gan; cây cỏ ngọt có độ ngọt gấp 300 lần đường saccaroza, ít năng lượng, không lên men, không bị phân hủy ở nhiệt độ cao giúp thay thế đường trong chế độ ăn kiêng, dùng làm chất điều vị của trà; lá sen có tác dụng ức chế quá trình chyển hóa lipid, giảm hấp thu chất béo và chống xơ vữa động mạch…
Cửa hàng bán và giới thiệu sản phẩm trà túi lọc xạ đen tại Khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm (Yên Sơn).
Sau hai năm đơn vị thực hiện đề tài đã tập huấn cho 60 người dân trên địa bàn về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái các loại nguyên liệu. Các mô hình trồng cây cà gai leo và cỏ ngọt được trồng từ hạt và cây hom cho thấy năng suất của cây được trồng từ hạt có xu hướng tăng hơn cây hom từ 11-16%. Cây cà gai leo được trồng tại xã Phú Lâm có hàm lượng glycoalcaloid cao, gấp 8-10 lần so với tiêu chuẩn của Dược điển Việt Nam. Đơn vị đã sản xuất thử nghiệm 5.000 hộp trà túi lọc thành phẩm, mỗi hộp có khối lượng tịnh 40g (20 túi/hộp), đảm bảo chất lượng, an toàn thực phẩm. Nếu bán giá 30.000 đồng/hộp trà, trừ chi phí thu lãi 12.000 đồng/hộp.
Gia đình bà Vi Thị Toan, thôn 17, xã Phú Lâm, một hộ tham gia thực hiện dự án cho biết, năm 2014 gia đình bà trồng 6.000 m2 cây xạ đen, hiện vườn cây xạ đen đang sinh trưởng, phát triển tốt. Trong quá trình chăm sóc, gia đình bà không sử dụng các loại thuốc trừ sâu. Để cây trồng phát triển tốt, khỏe mạnh, gia đình lựa chọn bón cho cây bằng phân hữu cơ... Vườn xạ đen của gia đình bà cho thu hoạch 500 - 550 kg xạ đen khô/năm, sau khi bán và trừ chi phí còn lãi 40 triệu đồng. Từ năm 2017 đến nay, gia đình bà Toan tiếp tục trồng 5.000 m2 cà gai leo, 2.000 m2 cây cỏ ngọt theo dự án sản xuất trà thảo dược từ cây xạ đen. Gia đình bà được đơn vị thực hiện đề tài hỗ trợ cây giống, tập huấn, hướng dẫn và chuyển giao quy trình trồng, chăm sóc, thu hái, sấy bảo quản nguồn nguyên liệu. Khi thu hoạch, các nguyên liệu được sấy khô, bán cho đơn vị thực hiện đề tài và khách du lịch với giá 80 - 100 nghìn đồng/kg xạ đen, 100-120 nghìn đồng/kg cà gai leo và từ 100 - 150 nghìn đồng/kg cỏ ngọt. Hiện nguồn nguyên liệu được nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh tìm đến.
Theo đánh giá của Hội đồng Khoa học công nghệ tỉnh, trồng cây xạ đen, cà gai leo, cỏ ngọt giúp bảo vệ, phát triển nguồn dược liệu quý, cung cấp nguồn dược liệu tại tỉnh và các công ty dược phẩm, các tổ chức nghiên cứu, sản xuất các sản phẩm chức năng. Việc xây dựng thành công quy trình sản xuất trà thảo dược xạ đen túi lọc góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch tại khu du lịch suối khoáng Mỹ Lâm nói riêng và của tỉnh nói chung, đồng thời nâng cao thu nhập cho người dân trên địa bàn.
Bài, ảnh: Hải Hương