Nông nghiệp Viêt Nam đang cần thay đổi để thực hiện nền nông nghệp 4.0 hoàn chỉnh (Ảnh minh họa)
Cả nước hiện có 13,8 triệu hộ nông dân với 78 triệu mảnh ruộng nhỏ lẻ. Muốn phát triển nông nghiệp thành công, không thể dựa vào thực tế trên mà phải cơ cấu lại nền nông nghiệp và một trong các giải pháp đó là đẩy mạnh phát triển nông nghiệp công nghệ cao, ứng dụng thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Nông nghiệp 4.0 là xu thế của quốc tế, là lựa chọn của nhiều quốc gia. Tuy nhiên, nền nông nghiệp nước ta có đặc thu sản phẩm đa dạng; hạ tầng vật chất, công nghệ thông tin còn kém phát triển; trình độ lao động phân hóa cao..., thì việc tỉnh táo lựa chọn đúng quy mô, ngành hàng đáp ứng yêu cầu về công nghệ, thị trường và hiệu quả là rất quan trong.
Trên thế giới, nông nghiệp 4.0 đã giúp nền nông nghiệp của nhiều quốc gia phát triển và đạt những thành tựu quan trọng. Tại Mỹ, Brazil, Argentina, nông nghiệp 4.0 đã giúp giảm tới 50% giá thành sản xuất ngô và đỗ tương.
Tại Nhật Bản, chỉ với 2 triệu dân làm nông nghiệp (chiếm 1,5%) trong tổng số 127 triệu dân, canh tác trên 1,5 triệu hecta đất nông nghiệp nhưng không phải nhập khẩu gạo mà còn xuất khẩu thịt bò và một số rau quả.
Tại Malaysia, quốc gia ở ASEAN, đã ứng dụng nông nghiệp thông minh, có thể giúp nông dân trồng ớt tăng thu nhập hơn gấp đôi (+129%). Philippines, nước đang phải nhập khẩu hơn 2 triệu tấn ngô mỗi năm từ 5-10 năm trước, thì năm 2017, tuyên bố đạt hơn 8 triệu tấn ngô, trong khi nhu cầu chỉ cần 5,6 triệu tấn, chủ yếu nhờ tăng sử dụng giống ngô lai và công nghệ tưới bằng năng lượng mặt trời...
Để hỗ trợ nông dân, ngoài các kiến thức ứng dụng KHCN, đào tạo nguồn lực, cần chính sách ưu đã về vốn vay.
Theo TS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, không phải người nông dân nào cũng có điều kiện đầu tư CNC vào sản xuất. Để xây dựng một trang trại chăn nuôi quy mô vừa theo mô hình nông nghiệp CNC cần khoảng 140-150 tỉ đồng, cao gấp 4-5 lần so với trang trại chăn nuôi thường; đầu tư 1ha nhà kính hoàn chỉnh với hệ thống tưới, bón phân tự động theo công nghệ của Israel cần ít nhất từ 10-15 tỉ đồng.
Để phát triển nền nông nghiệp sạch, CNC, Nhà nước đã đã có chính sách tạo điều kiện cho nông dân, DN có vốn sản xuất. Theo thống kê ban đầu, tổng dư nợ cho vay trong lĩnh vực đầu tư nông nghiệp sạch, nông nghiệp ứng dụng CNC đạt gần 32.339 tỉ đồng với 4.125 khách hàng còn dư nợ (3.957 khách hàng cá nhân, 168 DN).
Trong đó, cho vay ứng dụng CNC là 27.737 tỉ đồng, chiếm gần 86% tổng dư nợ. Tuy vậy, thủ tục vay vốn quá rườm rà, phức tạp, vướng mắc: Kinh phí đầu tư cho nông nghiệp CNC rất lớn trong khi vay vốn ngân hàng chỉ định giá bằng 20-25% giá trị thực tài sản... đã khiến người nông dân khó tiếp cận vốn, nhiều nông dân phải chịu cảnh “lực bất tòng tâm”.
Không chỉ vốn, để có thể vận dụng được những sản phẩm từ công nghệ đòi hỏi nguồn nhân lực phải có trình độ kỹ thuật cao. Theo bà Nguyễn Thị Lan, Học viện Nông nghiệp, nguồn nhân lực công nghệ cao có thể được xem là hạt nhân thúc đẩy sự phát triển của mô hình nông nghiệp 4.0.
Hiện nay chúng ta đang phải đối mặt với những thách thức lớn về sự thiếu hụt lao động có trình độ và kỹ năng chuyên nghiệp đáp ứng được nhu cầu về nguồn nhân lực cho nông nghiệp 4.0. Để đáp ứng nhu cầu, cần phải thay đổi phương thức dạy và học. Giải pháp hiệu quả nhất là liên doanh, liên kết với doanh nghiệp nông nghiệp để hình thành mô hình đào tạo mới.
Cùng với đó là xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp ngành nông nghiệp để hỗ trợ cho các start-up, phát triển các ý tưởng sáng tạo trong nông nghiệp. Đó cũng chính là cách khơi dậy niềm đam mê cho sinh viên nông nghiệp, là hỗ trợ bước đầu cho doanh nghiệp nông nghiệp 4.0.
Ngoài ra, cũng cần có cơ chế đột phá về thể chế, chính sách khuyến khích các cơ sở đào tạo, nghiên cứu khoa học và công nghệ, doanh nghiệp nghiên cứu chuyển giao công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp.
Khuyến kích các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong và ngoài nước thành lập cơ sở dạy nghề, thực hiện chương trình hợp tác đào tạo tại khu, vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao. Tạo điều kiện để công nghệ được thương mại hóa, hỗ trợ nông dân, doanh nghiệp, hợp tác xã tiếp nhận công nghệ, quảng bá sản phẩm công nghệ.
Ông Michael Battaglia, Đại diện của Tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghiệp liên bang Australia (CSIRO) cho biết, cách giúp người nông dân tiếp cận nông nghiệp thông minh, nông nghiệp 4.0 của Úc là tạo điều kiện để họ tiếp cận kho tàng tri thức của nhân loại, cung cấp cho họ càng nhiều dữ liệu thông tin liên quan càng tốt.
Các chuyên gia và nhà quản lý đã đề xuất nhiều giải pháp cụ thể như: Ứng dụng công nghệ Blockchain (mô hình mã hóa các giao dịch dựa trên cơ chế đồng thuận và không cho phép thay đổi dữ liệu đã nhập để lưu trữ độc lập, công khai và minh bạch); thông qua hợp tác xã để liên kết nông dân, tạo điều kiện cho nông dân tiếp cận tốt công nghệ hiện đại; mở ra cơ hội giao lưu học hỏi, liên kết tìm đầu ra cho các sản phẩm nông nghiệp sạch; tạo cơ hội cho doanh nghiệp được hợp tác, hỗ trợ phát triển bởi các tổ chức phi lợi nhuận khác…
Minh Thành